زندگینامه و نوآوری های حنین بن اسحاق عبادی

یکی دیگر از دانشمندان مسلمان که در شاخه چشم‌پزشکی بسیار درخشید، حنین بن اسحاق عبادی (194ـ264 هجری قمری) می‌باشد که قریب به دو قرن قبل از شیخ الرئیس می‌زیست. ظهیرالدین بیهقی در کتاب خود بنام «تاریخ حکماء الاسلام» در رابطه با وی می‌گوید:

حنین‌ بن اسحاق مترجم، نخستین کسی بود که زبان یونانی را تفسیر و معنی کرد و آن را به سریانی و عربی برگرداند. حنین در دوران مأمون و معتصم

می‌زیست. او در بغداد به دنیا آمد و در شام پرورش یافت و در آنجا دانش کسب کرد

.
عبدالمنعم ماجد در کتاب خود بنام «تاریخ الحضارة الاسلامیه فی العصور الوسطی» در رابطه با حنین می‌گوید:
حنین‌‌بن اسحاق در حیره به دنیا آمد و علم‌پزشکی را در مدرسه جندی‌شاپور فرا گرفت. آنگاه به سرزمین روم کوچ کرد و در آنجا زبان یونانی را آموخت. سپس در دوران مأمون به عراق بازگشت و نود و پنج کتاب به سریانی و سی و نه کتاب به عربی ترجمه کرد. او علاوه بر این، کتاب‌های متعددی در پزشکی تألیف کرد.
در بیشتر کتب تاریخ پزشکی از حنین بن اسحاق به عنوان بزرگترین و مشهورترین مترجم یاد می‌شود که بر چندین زبان از جمله سریانی، یونانی، عربی و فارسی توانایی داشت. وی برای کسب معاش، به شغل ترجمه می‌پرداخت، به همین جهت مأمون برای ترجمه کتب مختلف، به او مال فراوان می‌داد و او را در دوران حکومت خود رئیس مترجمان قرار داد. شهرت حنین بن اسحاق در ترجمه آنچنان بالا گرفت که دشمنان وی شروع به غرض‌ورزی نموده و بر او حسد می‌ورزیدند. به نحوی که علیرغم علاقه وافر او به کسب دانش و تألیف چندین کتاب پزشکی دشمنانش می‌گفتند: حنین مترجم است نه اهل کشفیات علمی 
برخلاف گفته‌های دشمنان، حنین نه تنها مترجمی توانا و ماهر بود بلکه در پزشکی نیز مهارت زیادی داشت. از آن جمله که در زمان وی چشم درد بسیار شایع بود و بسیاری از مردم فقیر و سالخورده از آن رنج می‌بردند؛ بدین جهت حنین کتابی بنام «العشر مقالات فی‌العین» شامل ده گفتار درباره چشم و طریقه درمان چشم درد نگاشت.

توفیق طویل در کتاب خود به نام «العرب و العلم فی عصر الاسلام الذهبی و دراسات علمیه اخری می‌گوید:
حنین بن اسحاق نخستین کسی بود که درباره‌چشم درد، یک شیوه علمی به زبان عربی ارائه کرد. کتاب او به نام العشر مقالات فی العین نخستین کتابی است که در چشم‌پزشکی، با شیوه علمی نوشته شد. این کتاب با تصاویر جالب همراه است. این اشکال اولین و دقیق‌ترین شکل‌هایی بود که در کالبدشکافی چشم شناخته شده بود

رام لاندو در کتاب خود به نام «الاسلام و العرب» می‌گوید:
حنین بن اسحاق، نخستین مترجم کتاب‌های پزشکی یونانی به ویژه تألیفات جالینوس و بقراط است. حنین بن اسحاق خود نیز در پزشکی، کتاب با ارزشی نوشت که گویای مهارت و آگاهی او در این زمینه است. او پزشکی ممتاز بود.

کتاب نفیس «العشر مقالات فی‌العین» از جمله قدیمی‌ترین و نخستین کتابهایی است که در زمینه چشم‌پزشکی موجود می‌باشد. این کتاب همانگونه که از عنوانش برمی‌آید شامل ده مقاله است که در طی سی‌سال نگاشته شده و سپس به صورت یک کتاب تدوین یافته است. این کتاب را بایستی بعنوان یکی از مهمترین آثار مسلمانان در رابطه با چشم پزشکی محسوب نمود، چرا که در واقع کتاب حنین آغازگر جهشی بود که در متن تمدن اسلام در چشم‌پزشکی ایجاد شد. این کتاب پس از ترجمه در اروپا نیز بسیار شهرت یافت و مورد توجه متخصصین این رشته قرار گرفت.

مانفرد اولمان (Manfred ollmann) در کتاب خود بنام «طب اسلامی» آورده است که: این کتاب «العشر مقالات فی العین» سرآغاز نوشته‌های تخصصی پزشکان اسلامی درباره چشم‌پزشکی است و به وسیله دو ترجمه لاتینی که از آن به عمل آمده در مغرب زمین شهرت دارد.

از حنین‌بن اسحاق کتاب دیگری بنام»المسائل فی العین» بجا مانده است که پیرامون فیزیولوژی و آسیب‌شناسی چشم نگاشته شده است.